Charter voor inclusie in de boeken- en letterensector

Onze samenleving is divers en wordt alleen maar diverser. Die realiteit wordt helaas niet overal weerspiegeld. Kenmerken als je socio-economische of culturele achtergrond, gender, seksuele voorkeur, lichamelijke of mentale beperking bepalen (onbewust) hoe er naar je gekeken wordt en hoe gemakkelijk of moeilijk je toegang krijgt tot maatschappelijke domeinen als het onderwijs, de arbeidsmarkt, het sociale en culturele leven enzovoorts.

Ook de letteren- en boekensector is op vele vlakken nog te homogeen. We hebben het dan niet alleen over wie schrijft (en wie gestimuleerd wordt om te schrijven), maar ook over wie gepubliceerd wordt, wie op een podium staat, wie in de zaal zit, hoe mensen in beeld gebracht worden, en hoeveel lezers zich herkennen in de boeken die ze lezen. Iedereen heeft het recht om literatuur te ontdekken en verhalen te creëren. Maar niet iedereen krijgt daarvoor evenveel kansen of wordt even sterk uitgenodigd om aan die literatuur deel te nemen.

Daarom lanceerde het BoekenOverleg in 2019 dit charter voor een inclusieve boekensector. Het nodigt organisaties en individuen die actief zijn in de letteren- en leesbevorderingssector uit om actief en duurzaam in te zetten op inclusie en diversiteit. Met een grotere alertheid en gerichte acties willen we foute of verouderde percepties en scheefgegroeide verhoudingen de wereld uit te helpen.

Inzetten op inclusie is belangrijk, zowel voor de sector als voor de lezer. Door aandacht te hebben voor inclusie en diversiteit versterken we het aanbod en investeren we in het publiek van vandaag én dat van de toekomst. Als je dit charter ondertekent, geef je aan dat je daar actief en bewust wilt op inzetten: je bevestigt dat je ervan overtuigd bent dat inclusie loont. Maar daar blijft het niet bij. Het charter bevat ook concrete acties die je kunt uitvoeren en is opgevat als een dynamische leidraad die gaandeweg aangevuld en aangepast zal worden.

Via de website van Elk verhaal telt willen we uitgewerkte actieplannen en interessante praktijken uitwisselen om het boekenvak te verenigen en te inspireren. Het is belangrijk dat wij, spelers in de sector, ons er collectief bewust van zijn dat niet iedereen dezelfde kansen krijgt en dat we daar ook echt iets aan willen veranderen. Alleen dan kunnen we daadwerkelijk inclusiever worden. Veranderen doen we samen. Samen hebben we meer impact.

• Ik daag mezelf uit om bewuste en avontuurlijke keuzes te maken met het oog op een divers aanbod.
• Ik ga actief op zoek naar nieuwe verhalen, waar mogelijk ook buiten het boek en buiten de canon.
• Ik hou cijfers en gegevens bij als graadmeter voor inclusie. Ik ga evenwaardige samenwerkingen aan met mensen en organisaties die een ander publiek bereiken en een ander netwerk hebben.
• Ik ga de uitdaging aan om de programmatie van mijn huis af en toe uit handen te geven door een gastcurator aan te stellen met een profiel dat van het mijne verschilt.
• Ik spreek ook minder voor de hand liggende kanalen aan om mijn aanbod te verrijken met een divers palet aan stemmen.
• Behalve op gevestigde waarden en debutanten, zet ik ook in op auteurs die minder aan bod komen.
• Ik zorg voor onverwachte ontmoetingen binnen de wereld van het boek, op het podium, online en in de zaal.
• Ik hanteer een helder, kleur- en genderneutraal beleid op het vlak van vergoedingen.

• Ik ben bereid een kritische blik te werpen op het publiek dat ik vandaag bereik en welke verandering ik hierbij wil nastreven.
• Ik open mijn huis/organisatie door het (potentiële) publiek op een actieve manier te betrekken en luister naar interesses.
• Ik streef een meer evenwichtige sociale mix na via activiteiten die nieuwsgierigheid naar literatuur prikkelen.
• Ik deins er niet voor terug om me midden in het publieke discours te plaatsen en hierbij mijn eigen referentiekader in vraag te stellen.
• Ik zorg voor een veilige en gastvrije ruimte waar zowel auteurs als publiek zich welkom en veilig voelen.

• Ik investeer actief in het betrekken en aanwerven van mensen met een ander profiel dan diegenen die zich al binnen mijn organisatie bevinden (medewerkers, stagiaires, vrijwilligers, enz.).
• Ik omring me met een netwerk van adviseurs en geef hun de ruimte en middelen om te innoveren.
• Ik vergoed de adviseurs en ambassadeurs die ik betrek voor de bijdrage die ze leveren: hun perspectief is onmisbaar en relevant.
• Ik creëer ruimte binnen mijn organisatie voor uitwisseling en dialoog tussen medewerkers uit verschillende afdelingen en met verschillende functies zodat er zo weinig mogelijk kennis verloren gaat.
• Ik zorg voor een divers samengesteld bestuur op het vlak van gender, afkomst, leeftijd, culturele achtergrond, seksuele oriëntatie, enz.
• Ik bied (betaalde) stageplaatsen aan jongeren die een ander perspectief binnenbrengen in de organisatie.

• Ik vermijd stereotypering op het vlak van beeldvorming in mijn externe communicatie.
• Ik stel ambassadeurs aan die een belangrijke plek innemen binnen mijn organisatie en een nieuw publiek kunnen aanspreken.
• Ik bekijk of het zinvol is om via sociale media influencers in te schakelen om een divers publiek te bereiken.
• Ik werk op een wederkerige manier samen met organisaties die een ander publiek bereiken.
• Ik ga bewust om met het feit dat taal een drempel kan zijn.

• Ik streef naar een evenwichtig fonds waarin verhalen verteld vanuit verschillende perspectieven dezelfde kansen krijgen.
• Ik engageer mij om er mee voor te zorgen dat elke lezer zichzelf weerspiegeld ziet in de boeken die verschijnen, maar ook vensters op de wereld meekrijgt.
• Ik geef inclusieve boeken een volwaardige plek in mijn fonds en beschouw deze niet als een apart genre.
• Ik bekijk of het zinvol is om ‘sensitivity readers’ in te schakelen als toetssteen voor authenticiteit.

• Ik vind het belangrijk om autonoom te kunnen creëren, maar ga daarom niet minder bewust om met beeldvorming en stereotypering.
• Ik onderschrijf dat de boeken- en letterensector een collectieve verantwoordelijkheid draagt om ervoor te zorgen dat iedereen dezelfde kansen krijgt en de sector inclusiever wordt.

• Ik pols bij mijn potentiële publiek naar hun behoeften op het vlak van toegankelijkheid en zoek naar oplossingen op maat: toegankelijkheid begint met open communicatie.
• Ik investeer in aanpassingen voor mensen met een beperking. Sommige aanpassingen vragen slechts een kleine investering (bv. inschakelen van een tolk gebarentaal op festival, toegankelijkheid van websites voor blinden en slechtzienden enz.).
• Ik win advies in bij organisaties die gespecialiseerd zijn in het toegankelijk maken van producten, websites, gebouwen, festivals (bv. Inter vzw, GRIP vzw …).